ISBN (Uluslararası Standart Kitap Numarası), kitapların uluslararası düzeyde tanınabilirliğini sağlayan, yayıncılık sektörünün vazgeçilmez unsurlarından biridir. Kitap yaptırma süreci ise bir yazarın ya da yayıncının fikirlerini somut bir esere dönüştürmesiyle ilgili oldukça detaylı bir aşamalar bütünüdür. Ancak her iki süreç de teoride düzenli bir akış sunsa da pratikte pek çok zorlukla karşılaşılmaktadır. Bu yazıda, ISBN alma ve kitap yaptırma sürecinde en sık karşılaşılan sorunlar ele alınacak, her bir zorluğa yönelik etkili çözümler sunulacaktır.
ISBN Numarasının Alınmasında Yaşanan Teknik Sorunlar
ISBN alma süreci Türkiye’de T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü üzerinden yürütülmektedir. Ancak başvuru sürecinde teknik aksaklıklar sıklıkla yaşanmaktadır. Özellikle sistem yoğunluğu, sayfa çökmesi, belge yükleme hataları ve başvuru formunun yanlış doldurulması gibi nedenlerle işlemler uzayabilmektedir.
Çözüm Önerisi:
Başvuruların resmi mesai saatleri dışında yapılması, yoğunluğun nispeten az olduğu saatlerde işlem yapılmasını sağlar. Ayrıca form doldurulmadan önce örnek bir başvuru incelenmeli ve tüm belgeler eksiksiz olarak hazırlanmalıdır. Dosya formatı ve belge boyutu gibi teknik kurallar da dikkatle incelenmelidir.
Kitap Tasarım Sürecinde Yazar-Yayıncı Uyuşmazlığı
Kitap yaptırma sürecinin belki de en hassas noktalarından biri yazar ile yayınevi ya da grafik tasarımcı arasındaki iletişimdir. Yazarın beklentileri ile yayınevinin sunduğu hizmetler örtüşmediğinde ciddi uyuşmazlıklar yaşanabilir. Tasarım, kapak görseli, iç dizgi, font tercihleri gibi birçok unsurda anlaşmazlık ortaya çıkabilir.
Çözüm Önerisi:
Sürecin başında detaylı bir sözleşme hazırlanmalı, taraflar rollerini ve beklentilerini açık şekilde ortaya koymalıdır. Ayrıca yazarın, yayınevine ya da tasarımcıya örnek kitaplar sunarak görsel anlamda ne istediğini net bir şekilde belirtmesi işbirliğini kolaylaştıracaktır.
Telif Hakları ve ISBN Eşleşmesinde Karışıklık
Bir kitap yayımlandığında, içeriğin yasal olarak korunması büyük önem taşır. Ancak ISBN alınan kitabın telif hakkı ile eşleştirilmesinde bazen eksiklikler ya da hatalı kayıtlar oluşabilmektedir. Bu durum, ileride hukuki sorunlara yol açabileceği gibi, kitabın başka kişiler tarafından sahiplenilmesine de kapı aralayabilir.
Çözüm Önerisi:
ISBN alındıktan sonra kitabın telif hakkı başvurusu da eşzamanlı yapılmalıdır. Türkiye’de Telif Hakları Genel Müdürlüğü üzerinden online olarak gerçekleştirilen başvuru ile eser kaydı yapılabilir. Bu süreç dijital ortamda yürütüldüğü için dikkatli takip ve dosyaların doğru isimlendirilmesi büyük önem taşır.
ISBN ile Farklı Formatlar Arasında Uyuşmazlık
ISBN, her bir yayın formatı (basılı kitap, e-kitap, sesli kitap) için ayrı olarak alınmalıdır. Ancak birçok yeni yazar ya da yayıncı, tek ISBN ile birden fazla formatta kitap yayımlamaya çalışmakta ve bu da yayının izlenebilirliğini ve yasal geçerliliğini sekteye uğratmaktadır.
Çözüm Önerisi:
Yazar ya da yayınevi, yayımlanacak her bir format için ayrı ISBN başvurusu yapmalı ve bu ISBN’lerin hangi formata ait olduğu kayıt altına alınmalıdır. Ayrıca kapak, iç dizgi ve meta veriler her bir format için ayrı hazırlanmalıdır.
Yayınevi Seçimi Sürecinde Bilinçsizlik
Özellikle ilk kez kitap bastıracak yazarlar, yayınevi seçiminde deneyimsiz davranarak, yeterli donanıma ya da etik ilkelere sahip olmayan firmalarla çalışabilmektedir. Bu durum hem maddi kayıplara hem de telif sorunlarına yol açabilir.
Çözüm Önerisi:
Yayınevi seçimi yapılmadan önce detaylı bir araştırma yapılmalı, daha önce o yayıneviyle çalışmış yazarların görüşleri alınmalı, sosyal medya yorumları gözden geçirilmelidir. Sözleşme yapılmadan önce yayınevinin resmi kayıtlarına, ISBN tahsisi yetkisine ve kitap basım kalitesine dair belgeler talep edilmelidir.
Kitap Baskı Kalitesinde Standart Dışı Uygulamalar
Bazı yayınevleri, ISBN alındıktan sonra kitabı basarken düşük kaliteli kâğıt, mürekkep ya da ciltleme teknikleri kullanabilmektedir. Bu da kitabın fiziksel dayanıklılığını azaltmakta ve okuyucuda olumsuz izlenim yaratmaktadır.
Çözüm Önerisi:
Yayınevine baskıdan önce numune talep edilmesi, kullanılacak kâğıt türünün, baskı kalitesinin ve ciltleme şeklinin belirlenmesi gerekir. Profesyonel yayınevleri genellikle yazarlarına bir “ön baskı örneği” göndererek onay alır. Bu adım atlanmamalıdır.
ISBN ve Barkod Eşleştirme Sorunları
Bir diğer teknik problem de ISBN numarası ile barkodun eşleştirilmesidir. Kitap arka kapağına yerleştirilen barkodda hatalı sayı olması, tarama cihazlarının bu kitabı tanıyamamasına neden olabilir.
Çözüm Önerisi:
ISBN barkodu, uluslararası barkod oluşturucular kullanılarak dijital olarak oluşturulmalı ve doğruluğu kontrol edilmelidir. Türkiye’de TÜBİTAK tarafından önerilen barkod üretim siteleri tercih edilmelidir. Tasarımcı barkodun çözünürlüğüne ve boyutlarına da dikkat etmelidir.
Dağıtım Sürecinde ISBN Kaydı Gecikmesi
Kitap ISBN alındıktan sonra, yayınevleri tarafından ulusal kütüphaneler ve kitap satış sitelerine bildirilmek zorundadır. Ancak bu kayıt süreci geciktiğinde kitaplar çevrimiçi satış platformlarında görünmeyebilir ya da arama sonuçlarında çıkmaz.
Çözüm Önerisi:
ISBN alınır alınmaz, kitabın künye bilgileriyle birlikte dağıtım kanallarına kayıt yapılmalıdır. Özellikle D&R, İdefix, Amazon Türkiye gibi platformlar bu bilgileri doğrudan yayınevinden alır. Yayınevi, bu bilgilerin sisteme işlendiğinden emin olmalıdır.
Yazarın Sürece Yeterince Hakim Olmaması
Kitap yazan kişi, çoğu zaman süreci sadece içerik üretimiyle sınırlı sanmakta, ISBN alma, tasarım, dağıtım, satış, tanıtım gibi adımlarda pasif kalmaktadır. Bu da süreçte hatalara ve zaman kayıplarına neden olmaktadır.
Çözüm Önerisi:
Yazarın sürece aktif şekilde katılması, en azından temel yayıncılık bilgilerine sahip olması gerekir. Bu bağlamda yayıncılık seminerlerine katılım, blog yazıları, dijital eğitim içerikleri büyük fayda sağlar. Ayrıca yayıneviyle sürekli iletişim hâlinde olmak önemlidir.
Eserin İçeriği ile ISBN Uyumunun Denetlenmemesi
Bazı durumlarda içerik ile ISBN numarası arasında tutarsızlık yaşanabilir. Özellikle birden fazla ciltli eserlerde ya da aynı ISBN’in farklı kitaplarda kullanılması gibi durumlar söz konusu olabilir.
Çözüm Önerisi:
ISBN alındıktan sonra bu numaranın yalnızca bir kitapta ve bir formatta kullanılmasına dikkat edilmelidir. Ayrıca başlık, yazar ismi, yayın tarihi gibi bilgiler ISBN sistemine eksiksiz girilmeli, kontrol süreci titizlikle yürütülmelidir.
Sonuç
ISBN alma ve kitap yaptırma süreci, yaratıcı bir fikrin hayata geçirilmesi açısından heyecan verici olsa da beraberinde çeşitli idari, teknik ve iletişimsel zorlukları da getirmektedir. Bu sürecin sağlıklı işlemesi için yazarın ve yayıncının sürece bütüncül bir bakış açısıyla yaklaşması, olası sorunları önceden öngörmesi ve çözüm yollarını planlaması gerekir. ISBN, sadece bir rakamlar dizisi değil; eserin uluslararası arenada tanınmasını, yasal olarak korunmasını ve dağıtım ağlarına entegre olmasını sağlayan önemli bir araçtır. Bu nedenle, süreç boyunca profesyonel destek alınması, her adımda dikkatli ve bilinçli olunması başarıya ulaşmanın temel anahtarlarındandır. Başarıyla yönetilen bir ISBN ve kitap yaptırma süreci, sadece yazarın değil, okuyucunun da deneyimini olumlu yönde etkiler. Her detayın titizlikle planlandığı bir yayın süreci, hem içeriğin değerini yansıtır hem de yazarın itibarını güçlendirir