Bir kitap yayınlama sürecine giren her yazarın karşısına çıkan en temel ve kritik terimlerden biri ISBN’dir. Özellikle ilk defa kitap yazdırmak isteyenler için bu kısaltma, bazen kafa karıştırıcı olabilir. Peki, ISBN tam olarak nedir ve neden kitabınız için bir “olmazsa olmaz” olarak kabul edilir? Bu yazı, ISBN’nin ne olduğunu, nasıl çalıştığını ve kitap bastırırken sağladığı hayati avantajları açıklayarak, yayın yolculuğunuzda size rehberlik edecek.
ISBN Nedir? Evrensel Bir Kimlik Kartı
ISBN, International Standard Book Number‘ın (Uluslararası Standart Kitap Numarası) kısaltmasıdır. Temelde, dünya çapında yayımlanan her kitap başlığının (ve her farklı formatının) benzersiz ve evrensel şekilde tanımlanmasını sağlayan 13 haneli sayısal bir kimlik kodudur. Bir kitabın parmak izi veya barkodlu kimlik kartı gibi düşünebilirsiniz. ISBN, bir kitabı yayıncısı, başlığı, dil grubu, boyutu ve formatı (ciltli, karton kapak, e-kitap, sesli kitap) gibi özelliklerine göre ayırt eder. Bu sistem sayesinde, dünyanın herhangi bir yerindeki bir kitapçı, kütüphane veya dağıtımcı, bu numarayı kullanarak kitabınızı kesin bir şekilde tanımlayabilir, bulabilir ve sipariş edebilir.
ISBN Numarasının Yapısı: 13 Rakam Ne Anlama Gelir?
Günümüzde kullanılan 13 haneli ISBN, anlamlı bölümlerden oluşur. Örneğin, 978-605-123-456-7 gibi bir numarayı ele alalım:
- Önek (978 veya 979): Bu, ürünün bir kitap olduğunu belirten “Bookland” önekidir. Barkod sistemine uyumluluk sağlar.
- Grup/Ülke Numarası (605): Bu bölüm, yayının dil grubunu veya coğrafi bölgesini gösterir. Türkiye’de yayımlanan kitaplar için genellikle “605” veya “625” kullanılır.
- Yayınevi Numarası (123): ISBN’yi tahsis eden ajans tarafından yayınevinize özel olarak verilen numaradır. Büyük yayınevlerine kısa, küçük yayınevlerine veya kişisel yayıncılara daha uzun bir blok verilebilir.
- Eser Numarası (456): Yayınevinin kendi içinde her bir kitap başlığına ve formatına verdiği seri numarasıdır.
- Kontrol Hanesi (7): Numaradaki diğer 12 hanenin doğruluğunu matematiksel bir formülle kontrol eden, hata önleyici son rakamdır.
Kitap Bastırırken ISBN Neden Bu Kadar Önemli?
ISBN, sadece bir numara değil, kitabınızı resmi ve küresel yayın ekosistemine dahil eden bir anahtardır. İşte sağladığı en kritik faydalar:
- Evrensel Tanınırlık ve Dağıtım: ISBN olmadan, kitabınızın ulusal veya uluslararası kitapçılarda, online mağazalarda (Amazon, Idefix, Kitapyurdu) ve kütüphane kataloglarında listelenmesi neredeyse imkansızdır. Dağıtım şirketleri ve perakendeciler, sipariş ve envanter sistemlerini ISBN üzerinden yönetir.
- Resmi bir Yayın Statüsü: ISBN, kitabınıza resmi bir bibliyografik kimlik kazandırır. Bu, çalışmanızın kalıcı bir kültür ve bilgi nesnesi olarak kayıt altına alındığı anlamına gelir.
- Satış ve Telif Takibi: ISBN, satış verilerinizin doğru bir şekilde takip edilmesini sağlar. Yayınevleri ve yazarlar, hangi formattaki kitabın ne kadar sattığını bu numara üzerinden rahatlıkla görebilir.
- Kütüphane Erişimi: Dünya genelindeki kütüphaneler, koleksiyonlarına yeni kitap eklerken ve kataloglarken ISBN’yi temel alır. ISBN’siz bir kitabın kütüphane sistemlerine girmesi çok zordur.
- Akademik ve Profesyonel Referans: Kitabınız akademik bir çalışma ise veya profesyonel bir referans olarak kullanılacaksa, diğer araştırmacılar ve okuyucular tarafından doğru şekilde alıntılanabilmesi ve bulunabilmesi için ISBN şarttır.
ISBN Nasıl ve Nereden Alınır? Maliyeti Nedir?
Türkiye’de ISBN tahsis yetkisi, Kültür ve Turizm Bakanlığı ISBN Ajansı‘na aittir. ISBN almanın iki ana yolu vardır:
- Yayınevi Üzerinden: Geleneksel veya dijital bir yayınevi ile çalışıyorsanız, ISBN alma işlemini ve maliyetini genellikle yayınevi üstlenir. Yayınevinin kendi yayınevi numarası altında size bir ISBN tahsis eder.
- Kişisel (Bireysel) Başvuru: Kendi kendinize yayıncılık (self-publishing) yapıyorsanız, doğrudan ISBN Ajansı’na başvurarak bireysel yayıncı statüsünde ISBN bloku alabilirsiniz. Bu, süreci tamamen kontrol etmenizi sağlar ancak başvuru işlemleri ve küçük bir ücreti (belirli sayıda ISBN için) içerir.
Önemli Not: Bir kitabın her farklı formatı için ayrı bir ISBN gerekir. Yani, aynı kitabın karton kapak baskısı, sert kapak (ciltli) baskısı, e-kitap (EPUB/PDF) versiyonu ve sesli kitap versiyonu için birbirinden farklı dört ayrı ISBN alınmalıdır.
ISBN ve Barkod İlişkisi
ISBN, kitabınızın bibliyografik kimliğidir. Barkod (genellikle EAN-13 formatında) ise, bu ISBN’nin mağazalarda otomatik olarak taranabilmesi için görsel bir temsilidir. Yayınevleri veya kitap danışmanlığı hizmeti veren kuruluşlar, size verilen ISBN’den genellikle ücretsiz olarak barkodunuzu oluştururlar. Bu barkod, kitabın arka kapağına basılır.
Sonuç: Yayın Sürecinizin Olmazsa Olmazı
ISBN, kitabınızı dünyaya açılan kapıda bekleyen pasaport vizesi gibidir. Onsuz, kitabınızın resmi dağıtım kanallarına girmesi, görünür olması ve satılması ciddi şekilde kısıtlanır. İster bir yayınevi ile çalışın, ister kendi yolunuzdan ilerleyin, kitabınıza bir ISBN temin etmek, yapacağınız en akıllı ve profesyonel yatırımlardan biridir. Unutmayın, kalıcı bir eser bırakmak istiyorsanız, onun dünya çapında doğru şekilde tanımlanabilmesini ve bulunabilmesini sağlamak ilk adımdır.
📘 Kitabınızın dünyadaki benzersiz kimliğini oluşturun. ISBN ile yayın yolculuğunuzu güvence altına alın, eserinizin kütüphanelerde ve raflarda hak ettiği yeri bulmasını sağlayın. Profesyonel bir başlangıç için ilk adımı atın. 🌍
