Kitap bastırmak isteyen birçok yazar, ISBN numarasının zorunlu olup olmadığını merak eder. Özellikle ilk kez kitap bastıracak olanlar için bu konu, sürecin en kritik ve kafa karıştırıcı adımlarından biridir. ISBN, kitabın ulusal ve uluslararası sistemlerde tanınması açısından temel bir tanımlayıcıdır. Ancak bazı özel durumlar ve amaçlar doğrultusunda ISBN alınmadan da kitap bastırmak teknik olarak mümkündür. Bu yazıda ISBN numarası olmadan kitap yaptırmanın mümkün olup olmadığını, avantajlarını ve dezavantajlarını tüm yönleriyle ele alacağız.
ISBN Olmadan Kitap Bastırmak: Tanım ve Uygulama
ISBN olmadan kitap bastırmak; kitabın matbaada fiziksel olarak çoğaltılması anlamına gelir ancak bu kitap yasal olarak bir yayın statüsü kazanmaz. Yani kitabınız teknik olarak basılmış olur ama yayın dünyasında tanınmaz.
Bu durum şu alanlarda sıkça görülür:
-
Kişisel hatıra kitapları
-
Sadece sınırlı sayıda dağıtılacak özel edisyonlar
-
Eğitim kurumlarında dahili kullanım için hazırlanan içerikler
-
Sanat projeleri veya kişisel portfolyo kitapları
ISBN’siz Kitapların Kullanım Alanları
ISBN’siz kitaplar sadece belirli kullanım senaryolarında tercih edilir:
-
Hediye amaçlı sınırlı basımlar
-
Okul veya kurum içi dağıtımlar
-
Festivallerde promosyonel olarak dağıtılacak kısa kitapçıklar
-
Portfolyo ve özgeçmiş kitapları
-
Hukuki bağlayıcılığı olmayan basımlar
Ancak bu kitaplar, kitapçılarda satışa sunulamaz, büyük yayınevlerinin kataloglarına girmez ve online platformlarda listelenemez.
ISBN’siz Kitap Bastırmanın Avantajları
1. Hızlı ve Formalitesiz Süreç
ISBN başvuru süreciyle uğraşmadan, sadece içeriği matbaaya teslim ederek kitabınızı hızlıca bastırabilirsiniz.
2. Maliyet Avantajı
ISBN başvuru süreci Türkiye’de ücretsiz olsa da, bazı teknik ve grafik düzenlemeler, ISBN ile barkod oluşturma, katalog yüklemeleri gibi işlemler ek maliyet doğurabilir. Bu işlemleri atladığınızda maliyet düşebilir.
3. Gizlilik
Bazı yazarlar, yayınladıkları içeriğin sadece belirli bir çevrede kalmasını ister. ISBN almamak, kitabın kamusal veri sistemlerine düşmesini engeller.
ISBN’siz Kitap Bastırmanın Dezavantajları
1. Yasal Geçerliliğin Olmaması
ISBN’siz kitaplar yasal bir yayım niteliği taşımaz. Bu da kitabın telif hakkı, resmi alıntılama, kütüphane kaydı ve satış gibi alanlarda kullanılmasını engeller.
2. Telif Hakkı Kapsamında Zorluklar
ISBN doğrudan bir telif belgesi olmasa da, kitap üzerindeki hak iddiasında en güçlü delillerden biridir. ISBN olmadan telif hakkı savunması zorlaşabilir.
3. Kütüphanelere Girememesi
Türkiye’deki üniversite, halk ve araştırma kütüphaneleri sadece ISBN’li kitapları kabul eder. Bu durum, akademik veya kültürel dolaşıma girememe sorununu doğurur.
4. Online Satış Kısıtlaması
D&R, İdefix, Amazon, Kitapyurdu gibi platformlar sadece ISBN’li kitapları sisteme alır. ISBN olmadan kitap satışı yapmanız mümkün değildir.
ISBN’siz Kitaplar Nasıl Basılır?
-
Bir matbaa ile iletişime geçilir.
-
Kitap içeriği dijital olarak hazırlanır (PDF veya Word).
-
Kapak tasarımı yapılır ve ISBN yeri boş bırakılır.
-
Kitap, seçilen sayfa sayısı ve cilt formatında çoğaltılır.
-
ISBN yeri boş bırakıldığı için genelde barkodsuz olarak basılır.
Sınırlı Sayıda ve Özel Amaçlı Yayınlar İçin ISBN Gerekli mi?
Hayır. Örneğin sadece 20 kişiye dağıtılacak bir “kişisel yaşam öyküsü” ya da bir kurum içinde eğitim amacıyla kullanılacak materyaller için ISBN alınması zorunlu değildir.
Ancak bu tür kitapların zamanla geniş kitlelere yayılma ihtimali varsa, baştan ISBN alınması daha doğru olur.
İleriye Dönük Riskler
Başlangıçta sadece yakın çevre için bastırılan bir kitap, zamanla ilgi görebilir. O aşamada ISBN alınmadığı için yeniden başvuru yapılması gerekebilir. Bu durumda kitapta değişiklik yapılmadan sadece ISBN eklenmesi mümkün olmayabilir, çünkü sistem içerik değişimi olup olmadığını kontrol eder.
Telif Hakkı Açısından Ne Yapılmalı?
Eğer ISBN almadan kitap bastırılacaksa, en azından içeriğin bir örneği noter aracılığıyla veya e-Devlet üzerinden T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’na gönderilerek zaman damgası oluşturulmalıdır. Bu, telif hakkı ihlallerine karşı önemli bir koruma sağlar.
Sonuç: ISBN Her Zaman Zorunlu mu?
Hayır. Ancak ISBN alınmadan kitap bastırmak birçok kısıtlamayı da beraberinde getirir. Eğer kitabınızı:
-
Satışa sunmak,
-
Kütüphanelere ulaştırmak,
-
Online platformlarda listelemek,
-
Akademik veya yasal alıntılara dahil etmek istiyorsanız
ISBN almak zorunludur. Aksi hâlde, eseriniz yalnızca kişisel bir içerik olarak kalır.