Kitap bastırma ve ISBN alma süreçleri, Türkiye’de yayıncılık sektörünün temel yapı taşları arasında yer alır. Yazarlık sürecinin nihai amacına ulaşabilmesi için yalnızca yazmak yeterli değildir; aynı zamanda eserin okuyucuya ulaştırılması, yasal kayıtlara geçirilmesi ve doğru bir şekilde pazarlanması gerekir. Bu aşamaların tamamı, belirli bir yayıncılık sistematiği içerisinde yürütülür. Türkiye’de bu sistemin merkezinde ISBN numarası ve kitap yaptırma süreci yer alır. Bu yazıda, Türkiye’deki yayıncılık süreci içinde kitap yaptırma ve ISBN alma işlemlerinin yasal, teknik ve uygulamalı yönleri detaylı bir şekilde ele alınacaktır.
Türkiye’de Yayıncılık Sürecinin Yapısı
Türkiye’de kitap yayıncılığı; Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın koordinasyonunda, özel yayınevleri, matbaalar, üniversiteler ve bağımsız yazarlar tarafından yürütülmektedir. Yayıncılık süreci genel hatlarıyla şu adımlardan oluşur:
-
Kitabın yazımının tamamlanması,
-
Editörlük ve düzeltme çalışmaları,
-
ISBN başvurusunun yapılması,
-
Kapak ve iç tasarım süreci,
-
Baskı işlemleri,
-
Yasal arşivleme (Depozit Kütüphane teslimi),
-
Satış ve dağıtım organizasyonu.
Bu adımların başarıyla yürütülebilmesi için ISBN numarasının doğru zamanda alınması ve kitabın yapısıyla tamamen örtüşmesi gereklidir.
Türkiye’de ISBN Alma Sistemi
Türkiye’de ISBN numaraları, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğütarafından verilir. Yayıncılar ve bireysel yazarlar bu sisteme ücretsiz olarak başvurabilirler.
Kimler ISBN Alabilir?
-
Resmi olarak kayıtlı yayınevleri,
-
Üniversiteler ve akademik kurumlar,
-
Kurum içi yayın çıkaran kamu kuruluşları,
-
Bireysel yazarlar (Bağımsız yayıncılar),
-
Dernek, vakıf veya sivil toplum kuruluşları.
Her başvuru sahibine özel bir yayımcı numarası tanımlanır ve bu numara ISBN dizisinin ilk bölümünü oluşturur.
Kitap Yaptırma Aşamaları
Kitap yaptırma süreci Türkiye’de genellikle şu adımları içerir:
1. Editöryal Süreç ve İçerik Kontrolü
Yazar, yazımını tamamladıktan sonra bir editör ile çalışmalı ve metnin dilbilgisi, anlatım ve teknik hataları gözden geçirilmelidir. Bu adım, eserin profesyonel görünümünü ve okuyucuda güven yaratmasını sağlar.
2. ISBN Başvurusu
Kitabın ismi, türü, yazar adı, baskı dili ve diğer bilgilerle birlikte ISBN başvurusu yapılır. Başvuru sonucu genellikle birkaç saat içinde sonuçlanır. Başvurular ISBN.gov.tr üzerinden çevrimiçi şekilde gerçekleştirilir.
3. Tasarım ve Mizanpaj Süreci
Kitabın iç tasarımı, sayfa düzeni ve kapak tasarımı yapılır. ISBN numarası iç sayfada (telif sayfasında) ve arka kapakta barkod şeklinde yer alır. Barkod oluşturma işlemi ücretsiz platformlar üzerinden yapılabilir.
4. Baskı ve Matbaa Süreci
Yazılı ve tasarımı tamamlanmış eser, tercihen ISBN ile birlikte matbaaya gönderilir. ISBN numarası ve barkodu kitapta eksiksiz yer almalıdır. Türkiye’deki bazı matbaalar bu işlemleri otomatik olarak entegre etmektedir.
5. Yasal Teslimat (Depozit Sistemi)
ISBN alınan her kitap için en az 6 adet kopya, Kültür ve Turizm Bakanlığı‘na bağlı ilgili kütüphanelere teslim edilmelidir. Bu teslimat kanuni bir zorunluluktur. Bu sayede eserin bir arşiv kaydı oluşur.
Türkiye’de Yayıncılıkta ISBN’in İşlevi
-
Kitabın tanıtımında ve pazarlamasında önemli rol oynar.
-
Kütüphaneler arası kataloglama işlemlerinde kullanılır.
-
Dağıtım ve satış sitelerinde arama motorlarının doğru işlemesini sağlar.
-
Yasal bir eser olduğunu kanıtlar.
-
Telif hakkı süreçlerinde resmi bir delil teşkil eder.
ISBN İle İlgili Yasal Zorunluluklar
-
ISBN numarası alınan her kitap basılmalıdır.
-
ISBN aldıktan sonra kitap içeriği veya başlık değiştirilemez. Değiştirilecekse yeni ISBN alınmalıdır.
-
Bir ISBN numarası yalnızca bir baskı türü için kullanılabilir. Örneğin basılı ve e-kitap için ayrı ISBN gerekir.
-
ISBN numarası olmayan kitaplar ticari olarak dağıtılamaz.
Türkiye’de Yayıncılıkta Sık Karşılaşılan Sorunlar
-
ISBN başvurusunun eksik ya da hatalı yapılması,
-
ISBN alınmadan baskıya geçilmesi,
-
Barkodun eksik ya da yanlış basılması,
-
Teslim edilmesi gereken kütüphane kopyalarının gönderilmemesi,
-
ISBN başvuru platformunun hatalı kullanımı.
Bu sorunlar, kitabın piyasada geçersiz sayılmasına neden olabilir. Ayrıca hukuki yaptırımlar da doğurabilir.
Yayıncılar için Tavsiyeler
-
ISBN başvurusunu kitap tamamlanmadan birkaç gün önce yapın.
-
Barkod yerleşimi için kapakta önceden boş alan bırakın.
-
Kütüphane teslimat belgelerini saklayın.
-
Her yeni format için (örneğin ePub, sesli kitap) yeni ISBN alın.
-
ISBN’li kitabı online platformlarda tanıtırken numarayı mutlaka belirtin.
Sonuç
Türkiye’de kitap yaptırma ve ISBN alma süreci, yazar ve yayıncıların karşılaştığı en temel ve en stratejik süreçlerden biridir. Bu sürecin profesyonel şekilde yürütülmesi, kitabın tanıtımı, satışı, arşivlenmesi ve yasal güvenliği açısından yaşamsal bir öneme sahiptir. Gerek bireysel gerekse kurumsal düzeyde yapılan yayıncılık faaliyetlerinde ISBN alma süreci yalnızca bir formalite değil; sistemli, dikkatli ve sorumluluk gerektiren bir aşamadır.
Yazarlar ve yayınevleri, ISBN’i bir kimlik olarak değil, aynı zamanda kitabın tüm dünyada tanınmasını sağlayacak bir anahtar olarak görmelidir. Doğru atılan adımlar sayesinde, yayınlanan kitaplar yalnızca bugünün okuyucularına değil; gelecek nesillere de ulaşabilecek bir miras haline gelir.