Günümüzde yazar olmak hiç olmadığı kadar erişilebilir hâle geldi. Artık bir fikir ya da hikâyeye sahip olan herkes, çeşitli yollarla kitap bastırma sürecine adım atabiliyor. Ancak bu süreçte sıklıkla göz ardı edilen ama aslında hayati önem taşıyan bir detay vardır: ISBN numarası. Uluslararası Standart Kitap Numarası anlamına gelen ISBN, bir kitabın hem yasal hem de ticari kimliğini belirleyen temel öğedir. Bu makalede, kitap yaptırma sürecinde ISBN numarasının neden bu kadar önemli olduğu, hangi fonksiyonları yerine getirdiği ve ISBN sahibi bir kitabın yazarına ve yayıncıya sağladığı faydalar detaylarıyla açıklanacaktır.
ISBN Nedir? Kısa Bir Tanım
ISBN, “International Standard Book Number” ifadesinin kısaltmasıdır ve dünya genelinde her kitabın benzersiz olarak tanımlanmasını sağlayan 13 haneli bir numaradır. Türkiye’de ISBN tahsisi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü tarafından ücretsiz olarak yapılmaktadır. ISBN yalnızca basılı kitaplar için değil, e-kitaplar ve sesli kitaplar gibi diğer formatlar için de ayrı ayrı alınmalıdır.
ISBN Numarasının Fonksiyonları
1. Kimlik Belgesi Gibi İşlev Görür
ISBN, bir kitabın yayıncısını, baskı türünü, basım dilini ve yayım yılını tanımlayan özel bir koddur. Nasıl ki bir bireyin kimlik numarası varsa, ISBN de bir kitabın resmi kimlik numarasıdır. Bu numara sayesinde kitaplar kütüphanelerde, dağıtım sistemlerinde ve çevrim içi satış platformlarında doğru şekilde tanımlanabilir.
2. Ticari Yayıncılıkta Zorunluluktur
Kitabınızı yalnızca arkadaşlarınıza dağıtmak istiyorsanız ISBN’ye ihtiyacınız olmayabilir. Ancak amacınız geniş kitlelere ulaşmak, kitabınızı kitapçılarda ya da e-ticaret sitelerinde satmaksa, ISBN olmadan bu mümkün değildir. Türkiye’de ve dünyada pek çok dağıtımcı, ISBN’siz kitapları kabul etmez.
3. Kütüphane Kataloglarına Giriş Sağlar
Türkiye’de ve dünyada faaliyet gösteren kütüphaneler, kitaplarını kataloglarken ISBN bilgisi üzerinden kayıt yapar. Kitabınız ISBN taşımıyorsa, bu kataloglara dâhil edilmesi mümkün değildir.
4. Satış Raporlaması ve Stok Takibini Kolaylaştırır
Kitap dağıtım şirketleri, satış noktaları ve yayıncılar ISBN numarası üzerinden satış istatistiklerini takip eder. ISBN’siz bir kitap, satış performansının profesyonel düzeyde ölçülmesine imkân vermez.
ISBN’nin Yazar Açısından Önemi
Bir yazar için ISBN, sadece bir kayıt numarası değil, aynı zamanda prestij göstergesidir. İşte yazarlar açısından ISBN’nin başlıca avantajları:
-
Kitabınızın resmi bir yayın olarak tanınmasını sağlar.
-
Akademik referanslarda kullanılabilir hâle gelir.
-
Telif hakkı süreçlerinde kitabınızın size ait olduğunu ispat etmenize yardımcı olur.
-
Ulusal ve uluslararası fuarlara katılım için ön koşuldur.
-
Kütüphanelerde arşivlenir ve akademik çevrelerde görünürlük kazanır.
ISBN ve Telif Hakları İlişkisi
Her ne kadar ISBN doğrudan telif hakkı sağlayan bir belge olmasa da, ISBN numarasına sahip bir kitabın, yasal kayıtlarda yayın tarihiyle birlikte görünmesi telif hakkı iddialarını güçlendirir. Özellikle bir fikir ya da eserle ilgili ihtilaf yaşandığında, ISBN kaydı mahkemede delil niteliği taşıyabilir.
Yayınevleri Açısından ISBN’nin Önemi
Bir yayınevi açısından ISBN, profesyonelliğin ve güvenilirliğin temel göstergesidir. Şu açılardan kritik rol oynar:
-
Kitapların kolay stoklanmasını sağlar.
-
Barkod sistemine geçişi mümkün kılar.
-
Kitapçılarla ve dağıtımcılarla profesyonel ilişki kurulmasını kolaylaştırır.
-
Yayınevinin resmi yayıncı olarak tanınmasını sağlar.
ISBN Olmadan Kitap Yaptırmanın Zorlukları
ISBN’siz kitap bastırmak teknik olarak mümkündür. Ancak bu durumda karşılaşılabilecek başlıca sorunlar şunlardır:
-
Hiçbir büyük kitapçı kitabınızı stoklamaz.
-
Kütüphanelere alınmaz.
-
Çevrim içi kitap satış platformlarına yüklenemez.
-
ISBN ile kayıtlı kitaplara göre profesyonellikten uzak görünür.
-
Okuyucuya ulaşmak neredeyse imkânsız hale gelir.
Kitap Yaptırma Sürecinde ISBN Ne Zaman Alınmalı?
Kitabınızı bastırma sürecine başlamadan önce ISBN almak her zaman daha sağlıklıdır. Özellikle kapak tasarımında barkod alanı ayrılacağı için ISBN numarasının baştan alınması tavsiye edilir. Bu numara basım dosyasına ve kapağa eklendikten sonra matbaaya gönderilmelidir.
Birden Fazla Format İçin ISBN
Eğer kitabınızın birden fazla formatı varsa (örneğin hem e-kitap hem sesli kitap hem basılı kitap), her format için ayrı ISBN alınması zorunludur. Bu hem kataloglama hem de dağıtım sistemleri açısından bir gerekliliktir.
ISBN’nin Uluslararası Geçerliliği
Türkiye’den alınan ISBN numaraları, Uluslararası ISBN Ajansı tarafından tanınır. Yani Türkiye’de alınan bir ISBN ile kitabınızı Amazon, Google Books veya dünya çapındaki diğer platformlarda satabilirsiniz. Bu durum, yurt dışı pazarına açılmak isteyen yazarlar için büyük avantaj sağlar.
Sonuç: ISBN, Yayıncılığın Belkemiğidir
Kitap yaptırmak, yaratıcı bir sürecin sonunda gelen teknik ve yasal adımları da içerir. Bu adımların en önemlilerinden biri ISBN almaktır. ISBN, yalnızca bir rakamlar dizisi değil; kitabınızın resmî varlığı, yasal güvencesi ve ticari geçerliliğidir. Her yazar, eserini korumak ve geniş kitlelere ulaştırmak istiyorsa, ISBN’yi sürecin ayrılmaz bir parçası olarak görmelidir. Aynı zamanda ISBN sayesinde eseriniz; arşivlenir, tanıtılır, pazarlanır ve geleceğe kalıcı bir iz bırakır.